اختلال خواندن و 3 روش کاربردی برای تشخیص و درمان آن
اختلال خواندن نوعی رایج از اختلالات مغزی می باشد که تشخیص و درمان به موقع آن مسئله مهمی می باشد. آمار نشان می دهد که از هر 100 کودک، 5 نفر به آن دچار هستند.
در برخورد با فردی که مبتلا به اختلال خواندن است، لازم است به برخی مسائل توجه کنیم. استرس و تضعیف اعتماد به نفس از جمله مواردی است که اطرافیان فرد مبتلا باعثش می‌شوند.
بعضی اوقات افراد، ناخواسته و به دلیل دانش کمی که دارند باعث ناراحتی یا صدمه زدن به عزیزانشان می‌شوند که درمورد کسانی که دچار اختلال خواندن هستند نیز، ممکن است زیاد این اتفاق ها بیفتد.
مسئله حائز اهمیت، تشخیص به موقع و درمان اختلال خواندن است. البته مهمتر از آن، جلوگیری از تأثیرات مخرب و زیان باری است که والدین و دیگر نزدیکان بر فرد می‌گذارند.
در ادامه به 3 روش برای تشخیص و درمان اشاره خواهد شد، اما پیش از آن بهتر است این اختلال را بهتر بشناسیم.
دیسلکسیا یا اختلال خواندن یکی از اختلالات یادگیری است که به سبب فراوانی که دارد بیشتر در بین عموم مردم شناخته شده است. به یاد داشته باشید؛ اختلال یادگیری بیماری نیست بلکه افرادی که دچارش هستند، نوع دیگری از یادگیری را می‌پذیرند. بنابراین برای درمان اختلال خواندن دارویی وجود ندارد. داروها صرفاً جهت بیماری‌هایی مثل افسردگی و اضطراب استفاده میشود که گاهی همراه این ناتوانی هستند.
اختلالات یادگیری انواع مختلفی دارند که ناتوانی در نوشتن نوعی دیگر از آن است
دیسلکسیا یا اختلال خواندن یکی از اختلالات یادگیری است که به سبب فراوانی که دارد بیشتر در بین عموم مردم شناخته شده است. به یاد داشته باشید؛ اختلال یادگیری بیماری نیست بلکه افرادی که دچارش هستند، نوع دیگری از یادگیری را می‌پذیرند. بنابراین برای درمان اختلال خواندن دارویی وجود ندارد. داروها صرفاً جهت بیماری‌هایی مثل افسردگی و اضطراب استفاده میشود که گاهی همراه این ناتوانی هستند.
اختلالات یادگیری انواع مختلفی دارند که ناتوانی در نوشتن نوعی دیگر از آن است.
برای درمان اختلال خواندن بهتر است ابتدا با انواع آن به طور کامل آشنا شویم.
میزان و شیوه بروز این اختلال در هر فرد متفاوت است. گاهی کودک در صداکشی مشکل پیدا می‌کند و بعضی اوقات حتی در یادگیری اسم حروف نیز اشکال دارد. همچنین امکان دارد در کنار هم گذاشتن حروف صامت و مصوت و در نهایت تبدیلشان به لغت مشکل داشته باشد یا در انجام آن ناتوان باشد. بنابراین روش‌های درمان اختلال خواندن برای هر فرد ثابت نیست.
در کل انواع اختلال خواندن یا دیسلکسیا، بر اساس طبقه بندی های مختلفی انجام میشود. در ادامه دو طبقه بندی برای توجیح بهتر این ناتوانی ارائه میشود.
انواع اختلال در خواندن طبق دسته بندی مایکل باست
مایکل باست انواع اختلال خواندن یا نارساخوانی را در سه دسته تقسیم می‌کند. که روش درمان ، در هر نوع متفات است:
- نارساخوانی آوایی: در این نوع از نارساخوانی، فرد اطلاعات زیادی از حروف را در ذهن دارد اما در بیان و هجی کردن آنها دچار مشکل است.
- نارساخوانی ایده ای: در این اختلال، هجی کردن و بیان آوایی انجام میشود اما فرد به درستی متوجه ساختار لغت نمی‌شود.
- اختلال آوایی و ایده‌ای: گاهی نیز فرد ناتوان در خواندن، در هر دو مورد یعنی آوایی و ایده‌ای مشکل دارد.
انواع نارساخوانی بر حسب طبقه بندی دیگر
پیش از درمان اختلال خواندن، باید تشخیص داده شود که اختلال از کدام نوع است. بنابراین طبقه بندی دیگری هم در این مطلب ذکر شده تا موضوع روشن تر بیان شود.
- ناتوانی در رمزگشایی: در این نوع ناتوانی، کودک قادر به رمزگشایی و فهم ارتباط بین حروف در یک کلمه نیست.
- ناتوانی در خواندن: این اختلال گاهی با مشکل حرکات خواندن و چشم معرفی میشود. در این نوع، کودک به راحتی قادر به رمزگشایی کلمات هست اما در سرعت فهم کلمه مشکل دارد. دلیل آن هم دو مشکل در حرکت چشم که به توقف و پرش چشم شناخته شده اند، است. ( توقف چشم یعنی زمانی که به یک کلمه نگاه میکنیم، چشم وظیفه دارد آن را به مغز منتقل کند. اما پرش چشم به معنای حرکت و پرش چشم بر کلمات است. )
طبق آمار، اختلالات یادگیری از آغاز تولد و تا سن اول ابتدایی بروز پیدا می‌کنند. درمان اختلال خواندن هم هر چه زودتر تشخیص داده شود راحت تر انجام میشود.
با توجه به تصویربرداری‌هایی که از مغز این افراد گرفته شده است؛ اشکالی در نیمکره چپ مغز باعث عملکرد کند مغز و در نهایت موجب بروز اختلال خواندن میشود. دانشمندان به تعداد کمتر سلول‌های عصبی (نورون‌ها) در قسمت‌هایی از مغز که مربوط به زبان است نیز پی برده اند.
سؤال متداولی که در مورد علت نارساخوانی پرسیده میشود، این است که آیا این ناتوانی ارثی است ؟ درست است که اختلال خواندن می‌تواند ارثی باشد اما به این معنا نیست که هر فرد ناتوان در خواندن، حتماً این مشکل را برای فرزند خود هم به ارث می‌گذارد. درواقع این اختلال 50 درصد به سبب مشکلات ژنتیکی و 50 درصد به دلیل عوامل محیطی است.
همان طور که گفتیم 50 درصد عوامل ابتلا به اختلال خواندن ، عوامل محیطی می باشند که آنها را هم میتوان در دو گروه جا داد:
- مشکلات مربوط به زمانی که جنین در رحم مادر قرار دارد
- عوامل بعد از تولد
درمان اختلال خواندن پیش از تشخیص قطعی آن امکانپذیر نخواهد بود. چراکه برخی از مشکلات و یا بیماری‌ها علائمی مانند این ناتوانی را به دنبال دارند. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از: مشکل بینایی یا شنوایی، هوش کم، مشکلات اقتصادی و یا اجتماعی.
در ادامه 3 راه برای تشخیص این نارسایی بیان میشود که به اختصار هر یک از این موارد را توضیح می دهیم.
1. درک مطلب بدون خواندن
یکی از راه‌های تشخیص، این است که سعی کنید متنی را که کودک از طریق خواندن قادر به درک آن نشده است؛ به صورت بیانی به او توضیح دهید. اگر کودک در این صورت متن را درک کرد؛ می‌تواند دلیلی بر وجود این اختلال باشد.
2. آزمون سیاهه خواندن برای تشخیص اختلال دیسلکسیا
متأسفانه در ایران منبع چندانی در زمینه آزمون‌های غربالگری وجود ندارد و این موضوع، کار تشخیص و درمان اختلال خواندن را پیچیده تر می‌کند. اما آزمون سیاهه خواندن، یک آزمون غربالگری موفق است که توسط پژوهشگران ایرانی معرفی شده است.
این آزمون باید توسط کارشناسان انجام شود و محتوای آزمون طبیعتاً طبق پایه تحصیلی کودک تعیین میشود. در این آزمون یک متن صد کلمه‌ای و چهار سؤال توسط کارشناس انتخاب میشود؛ سپس از فرد می خواهند تا متن را بخواند و در انتها هم چهار سؤال را از او می‌پرسند.
3. تشخیص طبق عادت‌های رفتاری
هرچند تشخیص نهایی باید توسط پزشک و با توجه به شرایط سنی تعیین شود اما بهتر است علائم رفتاری آن را دانست تا در صورت بروز به پزشک مربوطه مراجعه شود.
- در تشخیص زمان و تاریخ مشکل دارد.
- در یادگیری کلمات جدید ناتوان است.
- نمی‌تواند کلمات را پشت سر هم بخواند.
- در هنگام روخوانی خط را زیاد گم می‌کند.
- موقع خواندن یک کلمه حروف را جا به جا میگوید.
- لغاتی دارای حروف استثنا مانند” خا _ خوا” را اشتباه می‌خواند.
1. روش درمانی نوروفیدبک
روش درمانی نوروفیدبک بهترین نوع روش درمان این اختلال می باشد و بر پایه علم روانشناسی است که مستقیم بر مغز اثر می‌گذارد. این روش برای درمان اختلال خواندن و دیگر اختلالات یادگیری بسیار شناخته شده است. نوروفیدبک علاوه بر اختلال یادگیری روش درمانی مناسبی برای دیگر مشکلات ذهنی و روحی و همین طور بیماری‌های عصبی است.
درواقع نوروفیدبک یک دستگاه کامپیوتری است که با انتشار امواجی باعث بهبود عملکرد مغز میشود. نکته مثبت دیگر این روش؛ کاربرد آن برای درمان اختلال خواندن در کودکان و بزرگسالان است.
2. روش درمانی اورتون گلینگهام
این روش را معمولاً با نام “تکنیک چند حسی آموزش زبان” می‌شناسند. این تکنیک حواس چندگانه را متمرکز خواندن می‌کند. طبق روش درمانی چند حسی آموزش، باید از حواسی مثل لامسه، بینایی، شنوایی و مخصوصاً حرکتی برای آموزش استفاده کرد.
3. مهندسی معکوس برای درمان اختلال خواندن
روش مهندسی معکوس برای درمان اختلال خواندن در واقع مجموعه ای از تکنیک‌ها است که طبق آن ها حرکات و بازی‌هایی طراحی میشود. این بازی‌ها با روش کدگذاری مطالب را به فرد آموزش می‌دهند.
پایه و اساس این روش را میتوان تکنیک چند حسی آموزش زبان دانست که از حس بینایی استفاده می‌کند. با این تفاوت که این تکنیک‌ها مهندسی تر عمل می‌کنند و نیاز به مربی و یا درمانگر دارند.
نارساخوانی به طور کامل درمان میشود؟
پاسخ مثبت است اما در صورتی که در زمان درست و به موقع تشخیص داده شده و درمان شود.
این اختلال رابطه‌ای با جنسیت دارد؟
به طور کلی پاسخ منفی است. چراکه این ناتوانی هم در کودکان پسر و هم دختر قابل بروز است. اما با این وجود طبق آمار، فراوانی کودکان پسر در این اختلال بیشتر است.
